• Karşıt Anlamlılar (antonyms)
Karşıt anlamlı sözcüklerin en temel özelliği, biri dışındaki tüm
anlamsal özellikleri paylaşmalarıdır. Paylaşmadıkları bu anlamsal özellik, onları karşıt anlamlı yapan şeydir. Yani, iki sözcüğün karşıt anlamlı olabilmesi için anlamca benzer ya da aynı kategoride olmaları gerekir ki bu da bu iki sözcüğün biri dışında paylaştıkları anlamsal özellikler tarafından sağlanır.
Karşıtanlamlılık türleri
Birbiriyle karşılaştırılabilir dereceleme sıfatı çiftleri de genellikle
uzunsa ilişkisel çiftler oluşturur. Örneğin, Eğer Saliha Emre’den daha, Emre Saliha’dan daha kısa demektir.
Yukarıda da belirtildiği gibi, birbirleriyle aynı kategoride yer almayan
sözcükler, karşıtlaştırılamazlar. Örneğin ikisi de sıfat olmalarına karşın, ve kırmızı büyük karşıtlaştırılamaz. Büyük, büyüklük içeren bir kırmızı anlamsal sınıf içinde yer alırken, bir renktir. Öte yandan, sat-/satın al- sözcükleri, her ikisi de “bir özelliğin el değiştirmesi” gibi bir anlamsal özelliği barındırdıkları için karşıtsal çift oluşturur. Bunlar, yalnızca tek bir anlamsal özellik, yani “el değiştirmenin yönü” açısından ayrımlaşır.
Karşıtlaştırmada da fazlalık kuralları geçerlidir:
[+evli] →[-bekar ] [+bekar] →[-evli]
Yani, [+evli] anlamsal özelliğini taşıyan, örneğin, koca gibi her
sözcük, “bekar” anlamsal özelliğine sahip olamaz demektir.
Anlam ve Gönderim
Anlam-bir ifadenin değeri
Gönderim- Bir ifadenin bir şeye gönderimi
Anlam ve gönderim farkı
Gönderim: Sözcükler ve tümceler gibi dilsel unsurlarla dilsel olmayan deneyim dünyası arasındaki ilişkidir.
Anlam: Dilsel unsurların (sözcükler vb), kendi aralarında var olan karmaşık ilişkiler (dil-içi) dizgesiyle ilişkisidir.
Babamın eşi olan adam
Annemin eşi olan adam
*Anlamları farklı gönderimleri aynı
Hamile olan adam dün doğum yaptı
Çift boynuzlu at yarışı kazandı
*Anlamları var ama gönderimleri yok
Gönderim
dil-içi gönderim (dil-içi bağlam)
dil-dışı gönderim (dil-dışı bağlam)
Dil-içi gönderim
Dil-içi gönderim, bir dilsel birimin bir başka dilsel birimi işaret etmesidir.
Bu durumda, birbiriyle gönderim ilişkisi ile bağlanan iki dilsel birim, aynı gönderge ye gönderimde bulunmaktadır
Dil-içi gönderim
Dil-dışı gönderim
Dil-dışı gönderimde, gönderimde bulunulan şey, yani gönderge, önceki
ya da sonraki metin bağlamından anlaşılamamaktadır. Örneğin,
Bana şunu uzatsana.
‘Şu’ ile işaret edilen nesne dil-içi bağlamdan bilinemiyorsa, yani bu
ancak dil-dışı bağlamın yardımıyla anlaşılabiliyorsa, bu bir dil-dışı gönderimdir.
Bağlam
Dil-içi bağlam
Dil-dışı bağlam
Dil-içi bağlam
Dilsel birimlerin arasındaki ilişkilerle belirlenen bağlamdır.
O bugün hiç görünmedi (Ali nerede?)
Ali buradaydı ama seni sormadı. (Beklentinin olumsuzlanması)
Dil-dışı bağlam
Dilsel birimleri çevreleyen etkenlerle oluşturulur.
Yaş, cinsiyet, meslek, ilgi alanı vb.
Küçük kardeşim Ali üniversite sınavını kazandı.
Sorular:
Kardeşi var mı?
Kız kardeş mi?
Kardeşinin yaşı daha küçük mü?